بیلیرسیز کی فارسلارین دونیا گوروشونده و اینانجلاریندا ایکی قووه وار:

۱. ایزد، اهورا، خئییر، گوزللیک، دوستلوق، عشق، یاخشیلیق

۲. اهریمن، شر، دوشمنلیک، پیسلیک، نیفرت، چیرکینلیکیعنی،

فارسین تاریخی و اوسطوره یاشامیندا، اعتیدال و اورتا بیر یول یوخ دور. فارس اینسانی و توپلومو، یا دامین، قاباق طرفیندن دوشر (ایفراط)  یا دامین دالئ طرفیندن (تفریط) دوشر.

عینی، همن ایکیلی یا “ثنویت” اینانجئ، اونلارین بو گونکو یاشاملاریندا داوام ائدیر و اونلارین دونیا، آخیرت، سیاسی، ایجتیماعی، اخلاقی، حوقوقی، اینسانی، دوستیانا، دوشمن یانا و … گوروش لر و عمل لرین، شکیللندیریر.

عئینی حالدا، فارسلارین، اوچ اونملی اخلاقی شوعارلارئدا وار:

۱. پندار نیک (یاخشی دوشونمک)

۲. گفتار نیک (یاخشی دانئشماق)

۳. کردار نیک (یاخشی عمل اتمک) دن عیبارت دیرلر.

آمما فارسلارین، “دوشونجه” (پندار) و “عمل لری” (رفتار)،  دئدیک لری سوزلر و اورتایا آتدیقلاری دوشنجه لری ایله اصلا توتماز و اوخونماز.

بیر باشقا سوزده؛ فارسلارین، سوزلری ایله، دوشونجه لری و عمل لری آراسیندا درین ایختیلاف وار.

بو ایختیلاف، اونلارئن ایکیلی اینانجلاریندان آسیلئ دیر. بلکه ده، فارسلار، اینانیب لار کی؛ بو حیاتدا، هم اهریمن لازیم دیر، همده یزدان.

یعنی هم اهریمن و شیطانی یاشام لازیم دیر، همده ایزدی سوزرلری دیله گتیرمک لازیم دیر.
اونلارین ایکیلی اینانجلارئنا گؤره، بو یاشامدا هم یالان لازیم دیر، همده دوغرو شوعاری وئرمک لازیم دیر.
هم عشقیدن سوز ائتمک لازیم دیر، همده خیانت ایله یاشاماق.

هم دوستلوقو، سوزده اونملی توتمالئ دیر، همده عملده، دوستلارا خیانت ائتمک گرکیر.
هم اینسانلار اوچون، عدالتدن دانیشمالی دیر، همده یاخشی یاشاماق اوچون، اینسانلارا ظولوم ائتمه لی دیر.
هم قارداشلیقدان سؤز آچمالئ، همده قارداشلیق آدینا، قارداش دئدیگین اینسانلار ایله دوشمنلیک ائتمه لی دیر.
هم اخلاقدان حررافلیق اتمه لی، همده اخلاقسیز یاشامالئ دیر.
هم دیندن دانیشمالئ، همده دینی زهریمارا چئویرمه لی دیر.
هم وطنی تعریف، تمجید ائتمه لی دیر، باشقالارا وطن حاققئ وئرمه مه لی دیر.
هم وطنداشدان دانیشمالئ و وطنداش حاقلارین یازمالی، همده وطنداشین حاقلارین ازمه لی دیر.
هم فارسئ و کوروشو، اینسان حاقلارینئن قوروجوسو، عدالت و برابرلیگین طرفداری تانیتماق دیر، همده بشر حاقلارئندان بئزار اولمالئ و اونلار ایله موخالیفت اتمه لی دیر.

هم حاقدان دانیشمالی و طرفدار گورونمه لی دیر، همده حاقلئ توپلوم و اینسانلارئ حاقسیز ساخلاماق سیاستلرین یوروتمه لی دیر.

هم ریفاه و ایقتیصاددان دایئشمالئ  و آرزو اتمه لیدیر، همده اینسانلارئ، دیلینچیلیکده ساخلامالئ دئر.
هم ناموس قاورامیندان و سوزوندن دیفاع ائتمه لی دیر، همده ناموس سوز یاشمامئ سوردورمه لی دیر.
هم ایراندان دانیشمالی دیر، همده “ایران یعنی فارس” دئمک سیاست لرین ایرلی سوردورمه لی دیر.
هم آزربایجان ایرانین باشئ دئمه لی، همده بو باشئ کسمه لی و ازمه لی دیر.
هم فرهنگی تهاجومدان دانیشئیب، محکوم ائتمه لی دیر، همده ایراندا اولان فرهنگلره تهاجوم ائتمه لی و اونلارئ آرادان آپارماغا جهد ائتمه لی دیر.

هم “دیلین” اونمیندن دانئشمالئ دیر، همده فارسیدان باشقا دیللری قبول ائتمه مه لی دیر و اونلارین محوینه موجاهیدت ائتمه لی دیر.
…
هم گوزل سوزلر دئمه لی، همده اونلارین ترسینه و ضیددینه عمل اتمه لی دیر.بلکه بو ایکیلی سیاست و دوشونجه، فارس دوشونرلرین، فارسین اوزون زامانلئ منافعین تامین ائدر.
چون، اینسانلار، عمله و ایشه دیققت ائتمزلر. نیه کی، ایش و عمل اوزون زاماندا سونوج وئرر. اونون اوچون،  زامان ایچینده، سوز وئریلمیش عملین اونودولماق ایمکانئ چوخ دور آمما سوز، همن ائشیدیلر و تیکرار اولدوقو اوچون، سوزلرین و وعده لرین اونودولماق ایمکانئ یوخ دور یادا آزدیر.

یعنی، سوزون تاثیری، سوز آغیزدان چیخارکن اوزون گوسترر. آمما سوز وئریلن عمل لر، گونلر، هفته لر، آیلار بلکه ده ایللر سورر، گوسترسین کی عملده بیر ایش اولوب یا یوخ.

بونون اوچون دور کی، تورکلر، تورکمنلر، عربلر، قشقایی لر، بلوچلار، مازنی لر، گیلک لر، کوردلر و … فارسلارین مین لر کره تیکرارجا آغزیندان چیخان سوزلری ائشیدیب، اونلارا اینانيب و تاولانیبلار.

آمما فارسلارین عمللری (اگر اولور ایسه) گئج گورونور و گئج سونوج وئریر.
بونون اوچونده، بو میللت لر، او گوزل آمما دوشونجه سی و عملی ایله ترسه دوشن سوزلره، اونلار کره تاولانیب لار.

فارسلار، هر زامان، آغ-قارا و ایکیلی سیاستلرینه داوام ائدیرلر. بیر طرفدن، فارسلارین آغیزلاریندان گوزل سوزلر چیخیر. بیر طرفدن ایسه، او گوزل و تاولاییجئ سوزلرین ترسینه، سیاست یورودورلر.

بو بئش موضوع:

(۱. ایزد، اهورا، خئییر، گوزللیک، دوستلوق، عشق، یاخشیلیق

۲. اهریمن، شر، دوشمنلیک، پیسلیک، نیفرت، چیرکینلیک

3. پندار نیک

4. گفتار نیک

5. کردار نیک،

بو گون ایرانین سیاست، اخلاق، ایقتیصاد، توپلوم، دین و دونیا گوروشو، حاق و حوقوق، اؤز- اؤزگه اینسانلار، میلتلر، میللتلرین حاقلارئ و حقوقلارین قبول ائتمیرلر.

فارسین بیر اینجی اصلی دوشونجه سی بو دور:

مرکز یا ایزد، خئییر، یاخشیلیق و … هر گوزل بیر شئیئ، فیکیر و عمل، فارس و فارسینکی دیر. اولماسادا، بئله گوستریلمه لی دیر.

فارسین ایکی اینجی اصلی دوشونجه سی بو دور:

هر نه اهریمن، پیس، چیرکین، ناقیص دیر ایسه، فارس اولمایان میللت لره عایید و مرکزده اولمامالی دیر.

اگرده فارسین دیرمیش ایسه، اونلارئ یا اینکار ائتمه لی و یادا باشقا میللتلرین اوستونه آختارمالئ دیر.
بونون اوچون دور کی فارسین دیل و ادبییاتیندا، هامی ایرانلئ، هامی موسلمان، هامی باجی-قارداش، هامی برابر، هامی هموطن، هامی حاقلی، هامی حاق صاحیبی، هامی … دیر آمما فیکیرده وعملده، فارسدان سونرا بیر اینسان، بیر دوشونجه، بیر توپلوم، بیر ایقتیصاد، بیر ایستک، بیر یول، بیر سیاست، بیر گوروش، … و  بیر حاق و بیر حوقوق یوخ دور، اولمامالئ دیر.

دیالوگدا بو بحثی آچمالی ییق کی فارسلار، فارس ساوادلیسئ، فارس سیاستمدارئ، فارس عالیمی، فارس فیلسوفو، فارس سیاسی فعالئ، فارس بشر حاقلارئ فعالئ، و … نیه ایکی لی دوشونو و رفتار ائدیرلر؟

اونون رفتارئ ایله فیکیری آراسیندا اولان ایختیلاف هاردان باشلایئب، هارا گلیب چاتیب؟ فارسین رفتارین تانیماقلا، نه ایشلر و سیاست لری آپارماق لازیم دیر؟

فارسلارین ایکیلی دوشونجه و عملینین سونجلارئ، بو گونکو ایرانئن تعلیم و تربیه سینده، سیاستینده، ایقتیصادیندا، اخلاقیندا، دین ینده، میللتلرین حاقلاریندا، و … تاثیری نه دیر و نئجه تاثیر بوراخیر؟

نیه، فارسین، دیلینده کی ایددیعاسی ایله، عملی آراسیندا درین ایختیلاف لار وار؟

نه دن، بو گون، فارس و ایران توپلوموندا، دین، اخلاق، سیاست، اینسانیت، ایقتیصاد، حاقلار و حوقوقلار، برابرلیک، قارداشلیق، آزادلیق، ایرانلی لیق و … کیمی گوزل سوزلردن دانیشیرلار، آمما عملده، چوخ ضیدلی و ترسینه، ایشلرلر گئدیر؟
بو ایکی دوشونجه و عمل، نه زامانادک داوام ائدر؟
بو ایکی ضید دوشونجه و عمل، میللتلرین منافعینه نئجه آخار؟
ایرانلیلار و خوصوصی ایله فارسلار بو ایکیلی موتناقیض دوشونجه دن آزاد اولابیلرلرمی؟

انصافعلی هدایت

تورنتو – کانادا

بیر (1) جون 2018

hedayat222@yahoo.com