بیانیه ی تحلیلی جمعی از دموکراسی خواهان آزربایجان

به تعلیق سیاست تن نخواهیم داد 

مورخ ۱۴۰۴/۰۱/۲۶

بحرانهای فراگیر، انتخابهای دشوار 

مردم ایران روزگار سختی را پشت سر میگذارند. انباشت چندین دهه بحرانهای مختلف در تمامی سطوح ازمسائل اقتصادی گرفته تا مسایل زیست محیطی، ما را به مثابه یک هستی اجتماعی درهمتنیده، در برابر انتخابهای دشوار قرار داده است .از سویی بیاعتنایی به مطالبات جمعی یک ملت متکثر، مقاومت در برابر دگرگونیهای اجتماعی، و بیاعتمادی ساختاری به تنوع فرهنگی، کشور را به سوی انسداد بیشتر و واگرایی سوق داده است.از طرف دیگر نگرش تهدیدزا به مناسبات بینالمللی، ایران را بیش از هر زمانی در معرض خطر تهاجم خارجی و یا فروپاشی داخلی قرار داده که امیدواریم با تعاملی خردمندانه، بردبارانه و همگرایانه حل شود .

افق سیاسی ما از گذشته تا به امروز 

ما جمعی از دموکراسی خواهان آزربایجان با آگاهی از انواع بحرانهای فراگیر ایران که ریشه در سیاستهای نادرست چندین دهه ی گذشته دارد و قبلاً دراین باره مواضعمان را صریحاً بیان کرده ایم، مخالف قاطع با هرگونه پروژه براندازانه خطرناک و ویرانگر هستیم. به عقیدهی ما مهم است روشنفکران، فعالان سیاسی و بهویژه مردم ما اسیر این قطبی سازی و سیاست -یا با ما ،یا بر علیه ما- نشوند،چرا که نتیجهای جز ترویج افکار ارتجاعی ندارد .براین اساس معتقدیم برای تامین منافع مردمان متکثر ایران، باید از تمام ظرفیتهای موجود در دولت و جامعه بهره برد.

ما ضمن پایبندی به حفظ یکپارچگی سرزمینی ایران معتقدیم، تحقق این امر تنها با بازخوانی و بازتعریف از هویت ملی و ایران برپایهی تکثر و تنوع ممکن است. آنهم وقتیکه گفتمان مسلط از هویت ملی ،ایران را نه به مثابه فضایی مشترک برای همزیستی، بلکه به یک ایدهی نژادی/آریایی و زبانی/فارسی فروکاسته و تبعیض، نابرابری و محرومیت مردمان پیرامونیشده اعم از ترک، کرد، عرب، بلوچ، ترکمن و دیگران را بنیان گذاشته است و به جای گفت وگو اغلب به سیاستهای انکار، سرکوب و ستیز پناه میبرد. از اینرو قویاً باور داریم بازآرایی ایران در یک هئیت دمکراتیک و عاری از تبعیض و نابرابری مستلزم توسعهی متوازن، پایان تکزبانگی و تمرکززدایی از قدرت است .

پزشکیان پایان تعلیق سیاست و روایت تکصدایی از ایران  

از نگاه ما، انتخابات اخیر ریاست جمهوری هر چند با معیارهای یک انتخابات آزاد و منصفانه فاصله داشت و مشارکت زیر پنجاه درصدی نشان داد که اکثریت مردم نسبت به بخشی از سیاستهای پیشین نظام بیاعتمادند و از آن ناراضیاند، با این حال عاملیت سیاسی آذربایجان و دیگر مردمان پیرامونیشده پیروزی دکتر پزشکیان در این انتخابات را ممکن ساخت. البته صراحتِ لهجهی پزشکیان دربارهی رفع تبعیض و نابرابری و لزوم توسعهی منطقهای و متوازن در مناطق پیرامونی، در کنار دفاع او از حق آموزش زبان مادری و تمرکززدایی و شخصیت نسبتاً مستقل و متفاوت سیاسیاش از اصلاحطلبان و اصولگرایان و گفتمان مرکزگرایانه نیز عاملی بود که این پیروزی را ممکن ساخت .

نکته ی درخشان و محوری انتخابات اخیر این بود که آزربایجان و مردمان پیرامونی در بدترین شرایط ایران حاضر نشدند تن به تعلیق سیاست دهند، تا مسیری حداقلی را در زمانه ی انسداد سیاسی و اجتماعی موجود برای جامعه و فرصتی صلح طلبانه، مسالمت آمیز و دموکراتیک را برای حل مسایل کشور بگشایند. از اینرو ما جمعی از دموکراسیخواهان آذربایجان با استقبال از این فرصت مهم و تمرکز بر شعار «برای تمام ایران»، کوشیدیم تا زمینه های شکل گیری گفتمان سراسری، فراگیر و دموکراتیک را در ایام انتخابات فراهم سازیم .باز هم بر این باوریم که موفقیت این دولت بهرغم همهی موانع پیشرو و انتقادات وارده، شاید آخرین فرصت برای حل مسالمت آمیز این مسایل عدیده باشد.

بیانیه ۸۰۰ امضایی انعکاس ترس اقتدارگرایانه ی از ایران چندصدایی 

از همان روزهای نخستین پیروزی پزشکیان، جریانهایی که با ایدهی عدالت، تمرکززدایی و توسعه ی متوازن و منطقهای سرِ ناسازگاری دارند، پروژهای تمامعیار برای بیاعتبارسازی دولت را آغاز کرده اند. پزشکیان در این روایت، نه یک سیاستمدار منتخب، که حامل «خطر قومگرایی» و عاملی علیه «وحدت ملی» معرفی میشود؛ حال آنچه او به زبان آورده، صرفاً یادآوری اصول فراموششدهی قانون اساسی و حقوقی است که چندین دهه معوق مانده است .

هدف واقعی این هجمه ها، نه فقط شخص رئیس جمهور، بلکه عاملیت سیاسی و تاریخی مردمان پیرامونی ایران است؛ همانهایی که در یکی از سردترین مقاطع حیات سیاسی کشور، تصمیم گرفتند به جای انفعال، بیتفاوتی یا براندازی، مشارکتی حداقلی اما معنادار را رقم بزنند. آنان که در برابر وضعیت خطرناک «تعلیق سیاست» ایستادند و نشان دادند که هنوز هم میتوان از دل ساختار رسمی قدرت، دریچهای هرچند کوچک برای شنیدن صداهایی متفاوت گشود.

آخرین دست از این اقدامات بیانیهای است ۸۸۰ امضایی که در پناهِ گفتمان هژمونیک و مسلط، به خشونت معرفشناسانه علیه موجودیت فرهنگی و زبانی مردمان غیرفارس متوسل میشود .هرچند که بیانیهی مهم ۲۲۲ نفر از اساتید دانشگاههای تبریز برای اجرای عدالت زبانی و آموزش زبان مادری از مدارس تا دانشگاه که اخیراً صادر شد نشان از آن دارد که دانش معطوف به قدرت این جریانهای تمامیتخواه هم اعتبار خود را از دست داده است .

رویکرد محوری بیانیه بازتولید ترس است؛ ترسی از تکثر، تفاوت، و اینکه ایران را بتوان نه تکصدا و تکچهره، که چندصدایی و چندریشه فهمید. از نگاه ما ترسپراکنی پیرامون زبانهای غیرفارسی نوعی فرافکنی برای تثبیت انحصار فرهنگی و زبانی موجود است؛ نه از سر دغدغهای راستین برای زبان فارسی یا همبستگی ملی. به همین بهانه نویسندگان بیانیه در لایه های پنهان این متن، خواستار نظمی سخت گیرانه تر در سیاستهای فرهنگی ایران شده اند .

از اینرو مایلیم تا عموم روشنفکران و فعالان سیاسی واقعی دموکراسی خواه ایران را فراخوانیم تا در مقابل تحرکات جریانهای ترکستیز و غیرفارسستیز سکوت نکنید و اجازه ندهید دفاع از کثرت فرهنگی، در زرورق اتهام «تجزیه طلبی» پیچیده شود؛ شما را فرامیخوانیم تا به واسطه ی اتهامات بیسابقه ی تجزیه و خیانت به دولت ،نشانه های بحران در دولت-ملت مدرن و وطنپرستی و ملیگرایی ایران را ببینید که در خارج برای حمله نظامی اسراییل فرش قرمز پهن میکند و در داخل زیرپای دولت را خالی میکند، در حالیکه نیاز کشور در این شرایط، ایجاد همگرایی بین همه ی مردمان ایران و یادآوری وظیفه ی دولت در حمایت از حقوق شهروندی همه ی اتباع آن است .

امید در تاریکی، در سایه ی رویاهای بیدار 

آزربایجان ساحل امن ایران است. در آزربایجانِ ایران تاروپود سیاست با تکثر و تنوع گره خورده است .کنش سیاسی این خطه با اجتناب از خشونت، ترور و ارعاب و پایندی به رویکرد مدنی، مسالمتآمیز و دموکراتیک عجین است. اعلام میکنیم مردم آزربایجان همچون دیگر مردمان پیرامونی، تسلیم ایده های ارتجاعی، دیگرستیزانه و ملیگرایانه افراطی نخواهند شد، آنچه در آزربایجان خریدار دارد، منطق گفت وگو، همگرایی و مفاهمهی فراگیر است .

ما امضاءکنندگان این بیانیه بر این باوریم که ایران تنها زمانی پابرجا و امن خواهد بود که بر پایهی عدالت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی ،فرهنگی و زبانی و در ذیل یک دولت فراگیر بازتعریف شود. این بازخوانی باید از دل گفتوگوی برابر با مردمانی آغاز شود که تاکنون سهمشان از “وحدت” انکار و محرومیت بوده است .باور داریم میشود ملت ایران را فراتر از قوم، دین، مذهب، نژاد، جنسیت بازتعریف کرد و برای تمام ساکنان این کشور حقوق و فرصتهای برابر فراهم کرد و میتوانیم با یکدیگر به یک زندگی شادمانه و همزیستی مسالمتآمیز برسیم. این رویاهای بیدار ،تنها سرمایهی مشترک ما مردمان متکثر و همبسته برای یک دگرگونی دموکراتیک، مسالمتآمیز و صلحطلبانه است . 

این است رویاهایی در بیداری که امیدهای ما در تاریکی را میسازند.

پی دی اف

بیانیه ی تحلیلی جمعی از دموکراسی خواهان آزربایجان  – هارای رادیو