نقل شدن داستان با نام «سالور قازان» نشان می داد این داستان نیز در ادامه داستانهای کتاب «دده قورقود» های قبلی اما متفاوت از آنهاست، زیرا در داستانهای قبلی کتاب دده قورقود دو داستان از سالور قازان با نامها و وقایع دیگر آمده است.

خبر پیدا شدن نسخه سوم کتاب دده قورقود از طرف محقق بنام، پروفسور دکتر «متین اکیجی» استاد دانشگاه «اژه-( (Ege universitesi از تورکیه و پروفسور دکتر حسین محمدزاده صدیق استاد دانشگاه تهران و مدرس و محقق با سابقه در زمینه ادبیات کهن و معاصر، فولکور، داستان، نظم و نثر زبان تورکی و زبانهای باستانی دیگر و مؤلف دهها جلد کتاب در این زمینه اعلام گردید و مصاحبه هایی از این دو محقق منتشرشد.

دکتر متین اکیجی در مصاحبه تصویری نام این اثر را « نسخه تورکستان» و دکتر محمدزاده صدیق در مصاحبه نوشتاری مورخ بیست و سوم اردیبهشت ۱۳۹۸ بنا به دلایل خاص خود نام آنرا « نسخه قره داغ» نامید.

اما از نسخه اصلی، دستنویس و بی بدیل این اثر که در دست چه کسی و یا مکان و موزه خاصی است نامی برده نشده بود و همین مسئله سبب به وجود آمدن شبهاتی شد تا اینکه مقاله ای با عنوان « لطفا قدیمی ترین نسخه خطی «دده قورقوت» را……..!! » که نشان می داد مقاله در شرایط روحی- روانی سخت و گلایه آمیز نوشته شده است از طرف دکتر آراز محمد سارلی استاد دانشگاه، نویسنده تاریخ و ادبیات تورکمن در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ در شبکه های اجتماعی منتشر شد مبنی بر اینکه «… صاحب و کشف کننده این اثر یک نسخه یاب سرشناس تورکمن که اهل تورکمن صحرای ایران و ساکن شهر گنبد کاووس می باشد؛ این نسخه اصل و بی بدیل را یافته است. [و] او کسی نیست جز استاد “ولی محمد خوجه”، از خاندان اصیل روحانی که از عنفوان جوانی با کتاب و نسخه های خطی کهن تورکان آسیای مرکزی آشنا بوده است.

این آشنایی بواسطه پدر بزرگ و بویژه پدر عالم خویش” عبدی جان آخوند خوجه” که گنجینه ی نسخ خطی نیاکان خود را در ازبکستان، تورکمنستان، قزاقستان و ایران حراست و مواظبت می کرده ؛ پدید آمده است.

استاد نسخه یاب “ولی محمد خوجه”، پس از یافتن قدیمی ترین نسخه “دده قورقوت” در کمال صداقت و اعتماد به افراد نسخه شناس و صاحب نام در حوزه ادبیات تورک این موضوع را در میان گذاشتند،تا آنان در تعیین سندیت، تشخیص اصالت و قدمت نسخه، وی را کمک نمایند…».

بعد از این موضوع مصاحبه ای نوشتاری طولانی در تاریخ ۲ خرداد ۱۳۹۸ با محقق خستگی ناپذیر آزربایجان دکترمحمدزاده صدیق انجام گرفته که ایشان با صحه صدر تعلق این اثر به آقای « ولی محمد خوجه» از برادران تورکمن ساکن گنبد کاووس که پنجاه سال با ایشان رابطه دوستی دارد را با صراحت تمام اعلام و گذاشتن نام «نسخه قره داغ» را هم بنا به دلایل و برداشتهای محققانه خود دانسته که اصراری هم بر آن ندارد.

اما بعد از مقاله نسبتا تند و گزنده آقای دکتر آراز محمد سارلی، دکتر متین اکیجی استاد دانشگاه اژه تورکیه چه عکس العملی داشته از آن اطلاعی نداریم .

بعد از این کش و قوسها، باید گفت نسخه سوم کتاب جهانی « دده قورقود » در هر کجا و به دست هر کسی کشف شده باشد افتخار بزرگی برای جهان تُورک و ادبیات جهان است و نباید بر سر این موضوع از اصل مطلب دور ماند و مسئله بدین ارزشمندی را با حاشیه هایی چون تعلق این اثر به فلان مکان و کشف آن به دست فلان کس از ارزش پیدایش آن کاست.

آنچه مسلم است این اثر توسط شخصیت محترمی از برادران تورکمن ایران ساکن شهر گنبد کاووس که میراث دار آثار دستنویس پدر و اجداد خویش بوده به جهان علم و ادب معرفی و تصویر آن برای محققین مورد اعتماد داده شده تا در این مورد نظر و یافته های علمی خودرا با اطلاع و نظر موافق ایشان منتشر کنند.

اکنون که پیدا شدن این اثر منتشر شده است چه بهتر به همراه نام کاشف این اثر یعنی آقای ولی محمد خوجه نام « نسخه تورکمن‌صحرا » و یا « نسخه تورکمن‌صحرای ایران» هم آنرا مزین کند، چه این اثر در همین مکان کشف و به دنیای علم معرفی شده است و نشان دهنده اثر سترگ از ادبیات کهن ۳۵ میلیون تورکان ایران نیز شمرده می شود.

در حال حاضر که برای تحقیق، چاپ و انتشار این اثر مهم دو محقق آزربایجانی و تورکیه ای (دکتر صدیق و دکتر متین اکیجی) در حال تلاش و فعالیت هستند چه بهتر که با مشاوره و نظر موافق هم و یابنده اثر، محققی دیگر از اهالی تورکمن نیز در نامگذاری این اثر شرکت کرده این اثر کم نظیر جهان ادب به نام « نسخه تورکمن‌صحرا» و یا هر نام منطقی دیگر نامگذاری شده و این نسخه با یک نام به جهان علم معرفی شود نه با نامهای جداگانه.
امید است بعد از چاپ این اثر، محققین بیشتری از میان دانشمندان تورک و دیگر ادیبان دنیا در مورد این اثر حماسی تورکان، تحقیقات، نظریات و یافته های خودرا در معرض دید و نظر خوانندگان دنیا و به زبانهای مختلف و زنده جهان قرار دهند.

حسن راشدی

۶ خرداد ۱۳۹۸
( ۲۷ مای ۲۰۱۹)