در مسابقه ای که چند روز پیش از شبکه ۳ تلویزیون برای سراسر ایران و جهان پخش شد سئوالی بدین مضمون طرح شده بود :
سئوال: بهترین نژاد سفید؟
جواب : آریا !
وقتی پرسش شونده، جواب سئوال را «آریا» بیان می کند، مجری برنامه بدون خجالت و شرمساری و با اشتیاق کامل و با تاکید و توضیح و اصرار بیشتر اضافه می کند:
« کاملا صحیح، کاملا صحیح هستش، نژاد آریایی نژاد برتر هستش …؟!»
که نشان میدهد طراح سئوال و مجری برنامه با آگاهی کامل و از پیش تعیین شده دست به طرح چنین سئوال و جواب نژادپرستانه و ضد بشری زده اند!

جوزف پات زباتشناس می گوید:
ما باید سه زبانگی را ترویج کنیم و با آموزش زبانهای کوچک آنها را نجات دهیم. سه زبانی که باید یاد بگیریم، یکی زبان مادری، دومی زبان همسایگانمان و سومی زبان بین المللی است؛ او می افزاید، زبان تا وقتی که بخشی از برنامه درسی نباشد در معرض خطر نابودی است— حسن راشدی

در دنیایی که علم و تکنولوژی،جهان بدین گستردگی را نه تنها به دهکده جهانی، بلکه به «چهار دیواری جهانی» تبدیل کرده است جای بسی شگفتی است که در ایران، افکار راسیستی و و قرون وسطایی از کانال سراسری تلویزیون آن برای کل کشور و جهان که ملل و اقوام ساکن آن با زبانها و نژادهای متفاوت و رنگارنگ که نشانی زیبا از نشانه های خداوندی است پخش میگردد؟!

و این در حالی است که برای ارزش گذاری به انسانها و اصل برابری آنها با زبانها و فرهنگهای متفاوت و رنگارنگ در دنیا ۲۱ فوریه ( دوم اسفند) « روز جهانی زبان مادری» گرامی داشته می شود.

بعد از استقلال بنگلادش از پاکستان و به درخواست این کشور، برای اولین بار سازمان یونسکو در ۱۷ نوامبر سال ۱۹۹۹ روز ۲۱ نوامبر (برابر با دوم و گاهی اول اسفند) را روز جهانی زبان مادری نامید و از سال ۲۰۰۰ این روز در بیشتر کشورها گرامی داشته می‌شود و برنامه‌هایی در ارتباط با این روز برگزار می‌گردد(۱)

در ایران نیز برای اولین بار به مناسبت روز جهانی زبان مادری روز شنبه ، دوم اسفند ماه سال ۱۳۸۲ برابر با ۲۱ فوریه سال ۲۰۰۴ میلادی مراسمی در دانشگاه علم و صنعت تهران، توسط دانشجویان تورک دانشگاههای تهران برگزار گردید که موضوع اصلی سخنگویان و شعرا در این مراسم ، لزوم آموزش به زبان مادری در کشور کثیرالمله ایران بود .

همزمان با تهران در تبریز نیز در گرامیداشت «روز جهانی زبان مادری» مراسمی در تالار دکتر « مبیّن» این شهر برگزار گردید.

کمیته پیگیری اعلامیه جهانی حقوق زبانها مدافع اصل برابری همه جوامع زبانی است و معتقد است که اعضاء هر جامعه زبانی حق دارند در مدارس به زبان خود تعلیم ببینند و در اداره ها و سازمانهای رسمی به زبان خود صحبت و مکاتبه کنند.

کار یونسکو در زمینه زبانها در اواسط دهه ۱۹۸۰ آغاز شد؛ گام اصلی ، راه اندازی جدّی طرح لینگواپکس (Linguapax) در سال ۱۹۸۶ بود. فلیکس مارتی سرپرست کمیته مشورتی برای چند زبانگی و آموزش چند زبانه که در سال ۱۹۹۸ تاسیس شد ، می گوید : طرح لینگواپکس عبارت است از پیوند میان تعلیم زبانها و ترویج تفاهم و صلح بین المللی. (۲)

جوزف پات زباتشناس می گوید:
ما باید سه زبانگی را ترویج کنیم و با آموزش زبانهای کوچک آنها را نجات دهیم. سه زبانی که باید یاد بگیریم، یکی زبان مادری، دومی زبان همسایگانمان و سومی زبان بین المللی است؛ او می افزاید، زبان تا وقتی که بخشی از برنامه درسی نباشد در معرض خطر نابودی است.

 شاه اسماعیل خطایی (صفوی) شاعر ، پادشاه جوان و بزرگمرد تاریخ آزربایجان خطاب به مردم آزربایجان چنین وصیت کرد :
اوچ امانت یادگار قالیب اولو بابالاریمیزدان ، اونلاری قوریوب یئنی نسله تحویل وئرمک هامینیزین بورجودور :
«دیلیمیز ، غیرتیمیز ، وطنیمیز !»— حسن راشدی

امین مآلوف نویسنده لبنانی ( ۱۹۴۹ ) می گوید:
برای آنکه بتوان در دنیای کنونی احساس آسودگی کرد لازم است فرد مجبور نباشد برای ورود به آن ، زبانی را که نشانه هویت اوست کنار بگذارد.

هاینریش بل نویسنده آلمانی ( ۱۹۱۷ – ۱۹۸۵) نیز می گوید :
بهترین راه تعلق داشتن به مردم ، نوشتن به زبان آن مردم است.

رانکا بیل یاک بابیک ( Ranka Biljac- Babic) استاد دانشگاه و متخصص روانشناسی زبان در دانشگاه یواتیه فرانسه معتقد است:
هر سال در جهان ده زبان از میان می رود ؛ برای رویارویی با این افول تنوع فرهنگی باید اقدامی بین المللی صورت گیرد .

اوسینوگئی کوساآن ( Useyno Gey Cossan) شاعر بنگالی شعری به زبان وولوف ( Wolof) می سراید:
زبان همه ما اشک می ریزد ، زیرا فرزندانش آنرا به فراموشی سپرده اند و با کوله باری سنگین رها کرده اند.

شعری برگرفته از زبان سامی یکی از زبانهای بومی سوئد می گوید :
تنها چیزی که تا مدتها در روحمان باقی می ماند زبان موروثی مان است ، زبان به افکارمان آزادی می بخشد ، ذهنمان را باز می کند و روحمان را جلا می دهد.

در یک ضرب المثل گورانی ( پاراگوئه ) آمده است :
اگر زبان گورانی پایان گیرد چه کسی دعا خواهد کرد که دنیا به آخر نرسد؟

همچنین در یک پوستر مربوط به مردم مائوری ( زلاند نو ) چنین نوشته شده است:
زبان من مایه دلبستگی من ، زبان من زینت گرانبهای من.

از گفته یک گویشور میکسه ( مکزیک ) چنین نقل شده است که:
زبان میکسه ( Mixe) نشانگر فرهنگ ماست ، پس نباید از میان برود ، ما آنرا از نیاکان خود به ارث برده ایم ؛ اگر این زبان نابود شود چیزی از گذشته بجا نخواهد ماند و برادران ما همدیگر را نخواهند شناخت.

آدرین ریچ نویسنده آمریکایی ( ۱۹۲۹ ) هم معتقد است :
زبان قدرت است … زبان را می توان همچون وسیله دگرگون کردن واقعیت ، به کار گرفت .

مثلی هم در بین مردم آزربایجان معروف است که برای افرادی سست عنصر بکار می رود :
دیلینی دانان ، دینینی دانار !

همچنین شاه اسماعیل خطایی (صفوی) شاعر ، پادشاه جوان و بزرگمرد تاریخ آزربایجان خطاب به مردم آزربایجان چنین وصیت کرد :
اوچ امانت یادگار قالیب اولو بابالاریمیزدان ، اونلاری قوریوب یئنی نسله تحویل وئرمک هامینیزین بورجودور :
«دیلیمیز ، غیرتیمیز ، وطنیمیز !»

و مردم آزربایجان و همه تورکان ساکن ایران نیز برای جلوگیری از نابودی این امانت و عمل به وصیت اجداد خود، یعنی تحصیل و یادگیری زبان تورکی در مدارس و دانشگاهها به عنوان حق خدادادی خود و تحویل آن به نسل جدید می گوید:
زبان تورکی ما زبان عشق و عاطفه مادرانمان ، زبان غیرت پدرانمان ، زبان قهرمانان زن و مرد تاریخ پر افتخارمان و سند هویت و موجودیتمان است!

حسن راشدی: 30 بهمن ماه 1397

…………………………………………………………………..
منابع:
(1) ویکی پدیا فارسی«روز جهانی زبان مادری»
(۲) کلیه آمارها و اطلاعات مربوط به سازمان یونسکو در این مقاله از مجله ” پیام یونسکو ” شماره ۳۵۹ مورخ بهمن ماه ۱۳۷۹ نقل شده است.