علی اکبر ولایتی، مشاور رهبر ایران در امور بین الملل دربازگشت از مسکو و در پی ملاقاتش با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، گفته است که ایران آماده است فوراً نیروهایش را از سوریه و عراق خارج کند به محض اینکه دولت های دو کشور خواستار خروج این نیروها بشوند.
اگر اظهارات علی اکبر ولایتی موضع شخص علی خامنه ای است – که چنین نیز به نظر می رسد – آیا می توان گفت که جمهوری اسلامی ایران عاقبت تسلیم موضع اسرائیل و آمریکا شده که همانند روسیه، ولو با انگیزه های متفاوت، خواستار خروج نیروهای نظامی ایران از سوریه هستند؟
جمهوری اسلامی در ازای چه چیزی حاضر به پذیرش این عقب نشینی شده است؟ و آیا چنین موضعی شکاف میان دو گرایش حکومت اسلامی ایران، یعنی گرایش مدافع روسیه به رهبری علی خامنه ای، از یک طرف، و گرایش جویای عادی شدن مناسبات ایران و آمریکا، از طرف دیگر، را تشدید نمی کند؟
در پاسخ به این پرسش ها، حسن شریعتمداری، فعال سیاسی مقیم آلمان، از جمله گفته است : از مدت ها قبل پیش دیدنی بود که توافقات پنهانی میان روسیه و آمریکا بر سر حضور جمهوری اسلامی ایران در سوریه در جریان است و خود بشار اسد نیز امروز حضور ایران را در سوریه نه یک فرصت، بلکه یک مانع برای خودش و آینده سوریه تلقی می کند، به خصوص اینکه امروز دیگر جمهوری اسلامی ایران توان مالی حمایت از رژیم بشار اسد پس از تثبیت موقعیت او در سوریه را ندارد.
البته جمهوری اسلامی ایران هنوز امیدوار به نظر می رسد که بتواند حضور نظامی اش را در سوریه و عراق به موافقت دولت های این دو کشور نسبت داده و آن را قانونی جلوه دهد. اما، موفقیت رژیم ایران در این زمینه نیز به مذاکرات و معاملات پنهان روسیه و آمریکا و تقسیم خاورمیانه بر اساس نقشۀ راه آنها بستگی دارد.
آنچه مسلم است این است که رئیس جمهوری آمریکا با حضور نظامی ایران در خاورمیانه تحت هیچ شکلی موافق نیست و حضور جمهوری اسلامی در خاورمیانه نیز با منافع راهبردی روسیه سازگاری ندارد.
در واقع، جمهوری اسلامی ایران چاره ای جز خروج از سوریه و عراق ندارد و در مذاکرات مخفیانه اش با اسرائیل در اردن همین موضوع مورد بحث قرار گرفته است. ترجیح درجۀ اول بنیامین نتانیاهو این است که جمهوری اسلامی تحت هیچ عنوانی حضور نظامی در سوریه نداشته است.
علی خامنه ای مصّر است که روسیه، حکومت اسلامی ایران را به عنوان متحد راهبردی خود در منطقه بپذیرد. اما، مسکو نیز می داند که به غیر از ایران، ترکیه، عربستان و اسرائیل نیز در منطقه حضور دارند و مناسبات آنها با روسیه مهم و مستحکم است. بنابراین، رؤیای آقای خامنه ای برآورده شدنی نیست، زیرا، روسیه حاضر نیست به خاطر ایران مناسباتش را با دیگر قدرت های منطقه نادیده بگیرد.
